Hugo de Graaf (42) is van kleins af aan gefascineerd door klederdracht. De geboren Spakenburger schreef er jaren geleden al eens een boek over: 'Dag oma krâplâp', waarin hij vijftig dorpsgenoten interviewde over hun traditionele kledij. Nu vindt hij het hoog tijd voor een nieuw project. Hij verzamelt herinneringen van mensen uit het hele land aan hun oma's in klederdracht, een bijna verdwenen fenomeen.
SPAKENBURG/VOLENDAM Engeltje. Zo heette de in 2016 overleden oma van Hugo de Graaf. Door haar kwam hij als klein jongetje in contact met klederdracht. Haar jurken, schorten, kraplappen - de gebogen schouderkappen, zo typisch voor de Spakenburgse klederdracht - hij is er nog altijd gek op. Thuis heeft hij één van haar vele kraplappen. ,,Een hele mooie, met een soort Japans design. Er werden bijzondere stoffen gebruikt uit binnen- en buitenland. Daarmee onderscheidden de vrouwen zich van elkaar, en ze pronkten er ook wel een beetje mee", vertelt hij achter een kop cappuccino bij Loetje, voorheen restaurant De Haven van Huizen, en ooit de plek waar de vis werd verwerkt.
De Graaf doet zijn oproep niet voor niets hier aan de oude Huizer haven. In het voormalige vissersdorp kozen vanaf de jaren veertig van de vorige eeuw steeds meer vrouwen voor moderne kleding. De laatste vrouw in de dracht overleed in 2012.,,De kleding viel vooral op vanwege die mooie, witte kappen. Er moeten nog veel kleinkinderen zijn die herinneringen hebben aan hun oma in klederdracht."
Volgende generaties
De Graaf is benieuwd hoe de kinderen van toen hun oma in dracht zagen.,,Als je jong bent vallen je heel andere dingen op dan als volwassene. Door die unieke herinneringen op te schrijven, blijven ze bewaard voor volgende generaties."
Een eigen herinnering? Hij graaft even in zijn geheugen. ,,Ik weet nog dat mijn opa en oma altijd op zaterdag bij ons op bezoek kwamen. Oma ging dan even met mijn moeder naar de markt. En als ze terugkwamen dronken ze koffie, met iets lekkers erbij. Mijn oma sloeg dan haar schort opzij, zodat de kruimels op haar zwarte rok vielen. Tja, waarom? Het was geen werkschort die ze op zaterdagmiddag droeg. Het was een schone Fries geruite schort, en het moest netjes blijven. Klederdracht gooi je namelijk niet zomaar even iedere week in de was."
Broek aan
Hij weet ook nog goed dat zijn oma een keer langs kwam in moderne kleding.,,Ze had gewoon een broek aan. Mijn broertje herkende haar helemaal niet zonder klederdracht. Hij kon niet geloven dat zij het was. Ander beeld dat me te binnen schiet: oma die een speld van haar rode doek pakt en daarmee haar oor schoonmaakt. We vonden het doodeng, dachten dat ze wel haar trommelvlies kon doorprikken. Maar ze stelde ons gerust, zei dat ze toch niet zo diep ging."
De herinneringen op zichzelf vindt De Graaf al de moeite waard, maar ze vormen zijns inziens ook een haakje om meer te vertellen over de achtergronden van klederdracht. ,,Er is al zoveel kennis verloren gegaan. Dus alles wat we nog kunnen bewaren is belangrijk. Het is geschiedenis, en er zitten altijd elementen in waar je iets van kunt leren."
Hij pakt zijn boek 'Dag oma krâplâp' erbij, en laat een foto zien van zijn opa als baby.,,Kijk, hier zie je mijn opa ingebakerd, zo stevig dat hij zo rechtop op een stoel kon worden neergezet. Inbakeren werd vroeger altijd gedaan omdat het baby's geruststelt, ze een veilig gevoel geeft. Dat is decennialang uit de mode geweest, en nu weer helemaal terug."
Geuren en geluiden
Hugo de Graaf werkt niet alleen als coördinator welzijn in de ouderenzorg. Hij is ook als herinneringscoach in dienst bij het Openlucht Museum Arnhem. In deze functie leidt hij bezoekers met dementie rond in het Huis van Herinnering. Dat is een typische jaren 60 doorzonwoning, compleet ingericht zoals in die tijd gebruikelijk was.,,Als de mensen binnenkomen is het één en al herkenning. De geuren, de geluiden - een fluitketel in plaats van een waterkoker bijvoorbeeld. Je ziet dat ze ineens weer dingen kunnen, die ze eerder helemaal leken te zijn vergeten", vertelt De Graaf. Als zzp'er verzorgt hij de workshop omgaan met dementie. Verder geeft hij klederdrachtenshows, en bezoekt hij in zijn rol als marskramer Job Ouderen met dementie in verzorgings- en verpleeghuizen. Hij komt dan in een stofjas en met een koffer vol herkenbare voorwerpen op bezoek bij bewoners.,,Het gaat mij bij die bezoekjes om de beleving. Het is allemaal heel onbevangen en je merkt dat je aan de hand van al die oude spulletjes contact kunt maken. Het is ontroerend om te zien hoeveel plezier de mensen daaraan beleven, hoe ze ontspannen." Meer weten via hugodegraaf.nl
